سال‌های سال همه چیز دهان به دهان نقل می‌شد، داستان‌ها، خاطره‌ها، تجربه‌ها و علم؛ اما تا چه اندازه فرصت و توانایی برای این جابه جایی اطلاعات بود؟ کاغذ آمد و دلش پُر شد از تاریخ و علم و ادب و هنر. این اختراع، توسط یک شخص یا یک کشور انجام نشد؛ چون نیاز تمام آدم‌ها بود، در هرفرهنگ و زبانی. دوست دارید بدانید پشت این برگه‌های سپید چه تاریخ و اطلاعاتی نشسته است؟
 

تاریخ کاغذ

1. سومریان2500 سال قبل از میلاد مسیح، لوح‌های گِلی در منطقه ی بین‌النهرین استفاده می‌کردند. بعد از مدتی، بابلی‌ها و آشوری‌ها هم از همین لوح‌ها استفاده کردند.

2. لوح‌های گِلی ورقه‌‌های ضخیمی از گِل هستند که قبل از خشک شدن با میخ روی آن حک می‌شده است. این لوح‌ها در آفتاب خشک یا در کوره‌های سفال‌پزی پخته می‌شدند.

3. بعضی نوشته‌ها روی سنگ حک می‌شدند. سنگ‌ها دوام بیش تری داشتند؛ ولی نوشتن و جابه جایی آن‌ها سخت بود. اگر نوشته‌ای اهمیت بسیاری داشت روی طلا یا ورقه‌های مسی و برنزی حک می‌شد. دوره‌ی هخامنشیان از این نوشته‌های طلایی زیاد دارد.

4. ایرانی‌ها از پوست گاو، گاومیش و گوسفند، کاغذ چرمی می‌ساختند. رومی‌ها روی پوست الاغ وحشی می‌نوشتند. در ایران برای از بین بردن بوی بد چرم از گلاب استفاده می‌کردند. کتاب اوستا روی دوازده هزار پوست گاو نوشته شده است.

5. عرب‌ها نوشته‌های خود را روی استخوان شانه‌ی شتر یا سنگ‌های سفید و نازک، شاخه‌های پوست کنده‌ی درخت خرما یا بعضی از پوست‌های جانوران می‌نوشتند.

6. مصری‌ها از گیاه پاپیروس که یک نوع نی است کاغذ می‌ساختند.

7. هندی‌ها روی برگ و پوست درخت‌ها می‌نوشتند.

8. چینی‌های باستان، ابتدا روی پارچه‌ی ابریشم می‌نوشتند؛ بعد یاد گرفتند که می‌توان پوست درختی به نام «توز» را خرد کرد، خمیر ساخت و از آن کاغذ تولید کرد.
9. چینی‌ها برای محکم‌ کردن کاغذ اختراعی خود، به خمیر، رشته‌های تور ماهیگیری کهنه اضافه می‌کردند.

10. ایرانی‌ها با اضافه کردن نشاسته ی گندم به کاغذ، نوشتن با جوهر را با دوام‌تر کردند. آن‌ها نوعی بازیافت کاغذ با پارچه را ابداع کردند.

11. در نوشته‌های مسلمان‌ها دستورهایی برای ساخت کاغذ به رنگ‌های مختلف دیده می‌شود.

12. اریگامی هنر تا کردن کاغذ است که از قرن17میلادی شروع و در یکصد سال اخیر بسیار محبوب شد.


ساخت کاغذ

1. وقتی یک کاغذ را از میان پاره می‌کنید، رشته‌های نازک و مو مانندی دیده می‌شود؛ نام این رشته‌های نازک، سلولز است که بدنه ی گیاهان را تشکیل می‌دهد.

2. برای ساخت کاغذ، درخت بریده می‌شود و دستگاهی آن را بسیار ریز می‌کند، تکه‌های کوچک چوب با مواد شیمیایی و مقدار زیادی آب داغ مخلوط و خمیر کاغذ تهیه می‌شود.

3. خمیر روی یک توری فلزی گذاشته می‌شود تا آب اضافی خود را از دست بدهد. با گذشتن خمیر از غلتک و پمپ‌های مکنده، آب بیش تری حذف می‌شود و با غلتک‌های داغ کاملا خشک می‌شود.

4. دستگاه‌های رایانه‌ای بررسی می‌کنند که کاغذ چه اندازه رطوبت و سوراخ احتمالی دارد. باید ضخامت و رطوبت در همه‌ی سطح کاغذ یکسان باشد.

5. برای بهبود کیفیت کاغذ، از نشاسته یا صمغ درخت کاج استفاده می‌شود. برای محکم‌تر شدن آن، از پنبه استفاده می‌کنند. به دستمال کاغذی‌ها نرم کننده و ضدعفونی کننده هم اضافه می‌شود.

6. کاغذهای زیادی با روش‌های مختلف برای کاربردهای گوناگون چاپ می‌شود: کاغذ صافی، کاغذ روغنی، کاغذ خوش‌بو، کاغذ نقاشی، کاغذ خوش‌نویسی، کاغذ صنعتی، کاغذ دست شویی و... .


طبیعت و کاغذ

1. اگر تخریب جنگل‌ها با همین سرعت ادامه یابد، کمتر از یکصد سال دیگر طول می‌کشد تا تمام جنگل‌های استوایی زمین نابود شوند.

2. در چهل سال گذشته، مصرف کاغذ جهان 400 درصد افزایش یافته که این حجم مصرف 35 تا 40 درصد از چوب درختان قطع شده برای کارخانه‌های کاغذسازی استفاده کرده است. حجم زیادی از درختان قطع شده برای کاغذ است.

3. صنعت کاغذسازی بیش تر از هرصنعت دیگری از آب استفاده می‌کند.

4. صنعت کاغذ جهان، پنجمین مصرف کننده ی بزرگ انرژی است؛ تقریباً 4 درصد انرژی کل جهان صرف این صنعت می‌شود.

5. برای ساخت یک پاکت کاغذی دو برابر انرژی بیش تر نسبت به یک پاکت پلاستیکی مصرف می‌شود.

6. همه‌ی کاغذها از چوب ساخته نمی‌شوند. برخی کاغذها از بازیافت تکه‌های پارچه و اسکناس‌ها از الیاف پنبه ساخته می‌شوند که جنس آن‌ها را بادوام‌تر می‌کند.

7. هرتُن کاغذ که بازیافت شود، بیست درخت نجات می‌یابند، بیش تر از 26 هزار لیتر آب صرفه‌جویی می‌شود و 73 درصد هوا کم تر آلود می‌شود نسبت به زمانی که به جای بازیافت کاغذ جدید تولید می‌کنیم. در کنار همه‌ی این‌ها، به اندازه ی میانگین شش ماه مصرف خانگی انرژی هم صرفه‌جویی می‌شود.

8. هفت روز طول می‌کشد تا یک روزنامه بازیافت شود و یک روزنامه جدید بشود از آن تولید کرد.

9. هرسال بیش تر از 24 بیلیون روزنامه، 12.5 بیلیون کاتالوگ و 350 میلیون مجله تولید می‌شود. برای تولید این حجم کاغذ به 169 میلیون درخت نیاز است. این تعداد درخت می‌تواند 56726 استادیوم بیس‌بال را پُر کند.

نویسنده: سیده افروز ارزه‌گر

منبع: مجله باران